Bracia mniejsi

Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, pot. Franciszkanie) założony został w 1209r. przez św. Franciszka z Asyżu. Jest to zakon żebrzący w którym szczególny nacisk kładziony jest na ubóstwo.

Zakon ten wydał wielu wspaniałych świętych: począwszy od św. Franciszka z Asyżu przez św. Antoniego Padewskiego, św. Bonawenturę, bł. Jana Dunsa Szkota, Williama Ockham i Roger'a Bacon skończywszy na świętych "Polskich" i "Tarnowskich" jak św. Jan z Duki czy św. Szymon z Lipnicy.

Św. Franciszek z Asyżu był przyczynił się do powstania 3 reguł zakonnych, które stały się fundamentami trzech zakonów:

I Zakon: Zakon Braci Mniejszych jest rodziną do której należą II Zakon: Siostry Klaryski, których założycielką jest św. Klara - postać związana z św. Franciszkiem.

III Zakon: zakony regularne męskie i żeńskie, oparte na III regule św. Franciszka oraz świeccy franciszkanie (tercjarze).

Te trzy zakony oraz wiele innych wspólnot powstałych w oparciu o reguły św. Franciszka tworzą dziś tzw. rodzinę Franciszkańską.



I Zakon Św. Franciszka

Współcześnie I Zakon obejmuje trzy wspólnoty:

bracia mniejsi

(Ordo Fratrum Minorum) połączeni w jeden zakon w 1897 roku i określani jako franciszkanie. W Polsce ze względów historycznych, w potocznym nazewnictwie zakonników tego zgromadzenia nazywa się również bernardynami, reformatami, franciszkanami śląskimi, itd. Oficjalnie jednak w 1911 r. Watykan zakazał używania starych nazw w odniesieniu do wspólnoty braci mniejszych.
W Polsce jest pięć prowincji braci mniejszych: Ważnymi ośrodkami tych prowincji są sanktuaria maryjne w Dukli, Kalwarii Zebrzydowskiej, Leżajsku, Panewnikach, Wambierzycach, sanktuaria świętych w Górze Św. Anny czy Prudniku. Franciszkanie z tej gałęzi prowadzą na terenie Polski liczne parafie i specjalistyczne duszpasterstwa (akademickie, charytatywne, młodzieżowe). Każda z prowincji posiada własne wyższe seminaria, a wywodzący się z nich naukowcy pracują na uniwersytetach krajowych i zagranicznych. Bracia mniejsi posiadają w Polsce kilka eremów (m. im. Dukla, Woźniki, na Śliwkuli koło Koniakowa). Do tej gałęzi należy franciszkańska Kustodia Ziemi Świętej. Strojem zakonnym jest brązowy habit przepasany białym sznurem (cingulum).

bracia mniejsi konwentualni

(łac. Ordo Fratrum Minorum Conventualium), również zwanych franciszkanami, których najważniejszym ośrodkiem w Polsce jest Niepokalanów założony przez św. Maksymiliana Marię Kolbego oraz Kraków gdzie nieprzerwanie pracują od 1237 r.
W Polsce są trzy prowincje braci mniejszych konwentualnych: Od XIII w. są stróżami grobu i bazyliki św. Franciszka w Asyżu. Cechą charakterystyczną dla tej gałęzi było budowanie klasztorów w centrum miast. Obecnie w Polsce prowadzą liczne sanktuaria, parafie i wydawnictwa. Zaangażowani w działalność w mediach (Radio Niepokalanów, Tv Puls, Fioretti), wśród osób uzależnionych, oraz w działalność misyjną. Co czwarty Brat Mniejszy Konwentualny pochodzący z polskiej prowincji pracuje poza granicami kraju. Wśród akcji prowadzonych przez franciszkanów na uwagę zasługuje również praca z młodzieżą. Strojem zakonnym jest czarny lub szary habit z kapturem przepasany białym sznurem (cingulum).

bracia mniejsi kapucyni

(łac. Ordo Fratrum Minorum Capuccinorum), wywodzący się z gałęzi pragnącej powrócić do tradycji życia pierwszych franciszkanów. Utworzeni zostali przez Matteo Serafini da Bascio. Formalnie wyodrębnili się w 1528 roku, w 1619 roku zostali zatwierdzeni przez papieża, a w 1681 roku przybyli do Polski. W okresie rozbiorów odgrywali ważną rolę jako działacze społeczni i niepodległościowi. W Polsce są dwie prowincje braci mniejszych kapucynów: Obecnie prowadzą m.in.: Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości w Zakroczymiu. Strojem zakonnym jest kasztanowy habit z charakterystycznym długim kapturem przepasany sznurem (cingulum).



II Zakon Św. Franciszka

Zakon świętej Klary (Ordo Santae Clarae - OSC) zwany też Zakonem Klarysek - żeńskie klauzurowe zgromadzenie zakonne.

Powołany zgodnie regułą II Zakonu świętego Franciszka w 1211 przez św. Franciszka z Asyżu i św. Klarę z Asyżu (1193-1253), która przyjęła formę życia św. Franciszka i wyraziła ją poprzez swą kobiecą wrażliwość. Wybrała dla siebie i swych towarzyszek życie w ścisłej klauzurze, w ubóstwie i pokucie oraz w adoracyjnym skupieniu wobec Boga obecnego w głoszonym Słowie i sprawowanych sakramentach - zwłaszcza sakramencie Eucharystii. II Zakon Św. Franciszka został zorganizowany według reguły Braci Mniejszych. Powstał wcześniej niż tercjarze.

Do Polski sprowadzony przez bł. Salomeę (1212-1268), córkę Leszka Białego, księcia krakowskiego. Siostry zamieszkały w Zawichoście, a później w Skale, skąd w roku 1316 przeniosły się do Krakowa.

Kolejne fundacje powstały: w 1280 r. w Starym Sączu z inicjatywy świętej Kingi i w 1283 r. w Gnieźnie z inicjatywy bł. Jolenty. W XVII w. powstały klasztory klarysek w Śremie, Kaliszu, Chęcinach i Zamościu.

Kasatę zakonów kontemplacyjnych, dokonaną przez zaborców w XVIII wieku, przetrwały klasztory w Krakowie i Starym Sączu.

W ostatnich latach klaryski założyły nowe fundacje: w 1986 r. w Miedniewicach, a w 1995 r. w Zamościu. Najmłodszymi klasztorami polskich klarysek są: Saltpond w 1990 r. (Ghana, Afryka) i Skaryszew (koło Radomia) w 1997 r. Klaryski z Polski modlą się również w Dingolfing w Niemczech.

Każdy z klasztorów klarysek jest autonomiczny.

W Polsce domy zakonne znajdują się w Starym Sączu, Krakowie, Miedniewicach, Sitańcu k. Zamościa, Skaryszewie i Sandomierzu.

W Kaliszu znajduje się jedyny w Polsce klasztor Ubogich Sióstr Świętej Klary (również OSC) żyjących wg innego prawa zakonnego.

Zakon Klarysek jest często mylony z Klaryskami od wieczystej Adoracji.



III Zakon Św. Franciszka

Franciszkański Zakon Świeckich
(Tercjarze)

Św. Franciszek zapoczątkował też, prawdopodobnie w 1221 roku, trzeci zakon dla ludzi żyjących w świecie. Nie wymaga on opuszczenia dotychczasowego środowiska, rezygnacji z małżeństwa czy z pełnienia zadań świeckich. Pierwszych świeckich naśladowców św. Franciszka zwano braćmi od pokuty, a dziś używa się nazwy Franciszkański Zakon Świeckich.

Począwszy od XIII wieku świeccy tercjarze franciszkańscy zaznaczyli się w dziejach Kościoła, by wspomnieć tylko św. Ludwika (+1270), króla Francji, czy św. Elżbietę (+1231), córkę króla Węgier Andrzeja II. Do tercjarstwa należeli ludzie wszystkich stanów, mieszczanie i chłopi, rycerze i władcy, a także księża diecezjalni, biskupi, kardynałowie i papieże.

Po Soborze Watykańskim II, który zwrócił szczególną uwagę na obecność i świadectwo katolików świeckich we wszystkich środowiskach, odnowił się także trzeci zakon. W 1978 roku Paweł VI zatwierdził jego obecnie obowiązującą Regułę, a w 1990 Jan Paweł II - nowe Konstytucje. Wszyscy katolicy - dzieci, młodzież i dorośli - mogą, idąc za Bożym wezwaniem, wprowadzać w życie Ewangelię, żyjąc duchowością Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.

W Europie Środkowo-Wschodniej tercjarze mają pięknie, wielowiekowe tradycje, sięgające średniowiecza. Na przełomie XIX i XX wieku trzeci zakon, odnowiony wówczas przez papieża Leona XIII, przyczynił się tam w dużej mierze do odrodzenia katolicyzmu. Tercjarzami franciszkańskimi byli bowiem ludzie świeccy, kapłani i biskupi, którzy cierpieli za wiarę w ostatnich dziesięcioleciach, między innymi kard. Alojzije Stepinac (+1960), arcybiskup Zagrzebia; kard. Stefan Wyszyński (+1981), prymas Polski, i kard. Frantisek Tomasek, arcybiskup Pragi. Kiedy po latach otwierano ponownie kościoły na terenach byłego Związku Radzieckiego, wśród pierwszych pamiątek, jakie się w nich pojawiały, były sztandary tercjarskie. Świadczą one o przetrwaniu idei franciszkańskiej pomimo prześladowań, które przez długie lata nie pozwalały na działalność trzeciego zakonu.

13 sierpnia 1991r. na krakowskim Rynku Głównym Ojciec Święty Jan Paweł II wyniósł na ołtarze ubogą służącą - Sieprawiankę Anielę Salawę (1881-1922), która została wybrana Patronką FZŚ na Kapitule Narodowej w 1992r.


opracowała s. Mariola Kaufmann